Η αφήγηση του παραμυθιού ως μέσο ανάπτυξης της δημιουργικότητας του παιδιού

Περίληψη

Στα χρόνια μας ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζεται η ανάγκη της διδασκαλίας του παραμυθιού στην προσχολική και πρωτοσχολική εκπαίδευση. Έχει πλέον απο­ δειχθεί και κατανοηθεί η επίδρασή του, εκτός από τη γνωστική ανάπτυξη, ιδιαίτερα στη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και στην ανάπτυξη της δημιουργικής και της κριτικής σκέψης τους (Αναγνωστόπουλος, 1994, 1997 Αυδίκος, 1999 Μαλαφάντης, 1996, 2006, 2011 Μερακλής, 1986, 2012·Bettelheim, 1995). Το παραμύθι έχει σημαντικό ρόλο «στον εφοδιασμό του γνωστικού, συγκινησιακού και ηθικού ρεπερτορίου του παιδιού» (Collins, 2010: 182). Όπως υποστηρίζει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Ελβετός μελετητής Max Lϋthi (1982), «Το παραμύθι είναι εν μέρει ψυχαγωγία, εν μέρει παιδαγωγία, στην ολότητά του όμως είναι ο καθρέπτης της ανθρώπινης ύπαρξης και των δυνατοτήτων του ανθρώπου» (Μερακλής, 1996:57).

Οι έρευνες σχετικά με την ανάπτυξη της δημιουργικότητας στα παιδιά έχουν δείξει την κρισιμότητα της νηπιακής και της σχολικής ηλικίας (Johnson, 1972), που λέγεται και «ηλικία του παραμυθιού». Τα μικρά παιδιά δεν έχουν συναισθηματικούς περιορισμούς που να τα οδηγούν στην επιδίωξη μίας και μόνο ερμηνείας της πραγ­ματικότητας και δεν ενοχλούνται από τις ασυνέπειες, τις αποκλίσεις, τις συμβάσεις ή την έλλειψη αληθοφάνειας (Gardner, 1983), που χαρακτηρίζουν τα παραμύθια.

Εξίσου καθοριστικό έχει κριθεί βέβαια και το ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον, το οποίο πρέπει να ευνοεί και να ενισχύει τη δημιουργική δραστηριότητα. Ειδικότερα, στο σχολικό πλαίσιο, όπου λαμβάνει χώρα η εκπαίδευση και η διαμόρφωση του χαρακτήρα, η αγωγή της δημιουργικότητας θα πρέπει να είναι ο πυρήνας και το σημείο αναφοράς της όλης προσπάθειας και όχι μόνο ή απλά ένα αντίρροπο ή ένα συμπλή­ρωμα της ακαδημαϊκής μάθησης.

Το λαϊκό παραμύθι είναι ένα από τα πιο κατάλληλα μέσα για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών. Αυτό συμβαίνει γιατί βρίθει από φανταστικές εικόνες και σύμβολα, παραβολές και μεταφορές, που του προσδίδουν μεγάλη παιδαγωγική και μορφωτική αξία, αλλά και γιατί διαθέτει μια εξίσου σημαντική ψυχολογική λειτουργία, μέσα από τους μηχανισμούς ταύτισης των παιδιών με τους κεντρικούς ήρωες.

 Στη μελέτη αυτή επιχειρείται να προσδιορισθεί η σημασία του παραμυθιού για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών. Ειδικότερα, εξετάζεται το παραμύθι ως έναυσμα εμψύχωσης πολλών τεχνικών επινόησης, παιχνιδιού και δημιουργικής φαντασίας, αλλά και ως βάση για να οικοδομούνται καινούρια μοντέλα διαπροσωπι­κών σχέσεων και ως μέσο διαφοροποίησης της εκπαιδευτικής πρακτικής (μεθοδο­ λογίας). Επίσης, αναλύεται ο ρόλος του παραμυθιού στην ανάπτυξη της φιλαναγνω­σίας, στη μύηση στον κόσμο των ενηλίκων, στην ψυχική εκτόνωση, στην κοινωνική συμμετοχή, στην ατομική δραστηριοποίηση, στη δημιουργική έκφραση και στην κα­τανόηση του κόσμου.