Πολυτροπικότητα και προπαγάνδα στα παιδικά εικονογραφημένα βιβλία της ναζιστικής Γερμανίας: Η περίπτωση του Δηλητηριώδους Μανιταριού

Περίληψη

Η κειμενική πολυτροπικότητα ισοδυναμεί με σύνθεση και πρόσληψη νοημάτων, τα οποία συνάγονται από τη μείξη ποικίλων σημειώσεων εκτός από τη γλωσσική. Η πολυτροπική απόδοση  μηνυμάτων  αποδίδεται  στα παιδικά  βιβλία, κυρίως,  με τη χρήση εικόνων που διευρύνουν,  διευκρινίζουν,  συμπληρώνουν ή ενδυναμώνουν τα γλωσσικά κειμενικά μηνύματα, τοποθετώντας πρόσωπα και δράσεις σε συγκεκριμένο κοινωνικο-πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο, ενώ οδηγούν τις/τους μικρές/μικρούς αναγνώστριες/αναγνώστες στον σχηματισμό πολιτισμικών ταυτοτήτων. Αδιαμφισβήτητα, αυτή η διαδικασία δεν είναι πάντα αθώα. Για παράδειγμα, στη ναζιστική Γερμανία, η έκδοση παιδικών εικονογραφημένων βιβλίων, όπως του Δηλητηριώδους Μανιταριού, εξυπηρέτησε προπαγανδιστικούς σκοπούς, καλλιεργώντας τη ρητορική του μίσους και του αντισημιτισμού. Ο στόχος της παρούσας απόπειρας παρουσίασης των σημειώσεων που εμφανίζονται στο Δηλητηριώδες Μανιτάρι είναι διπός. Αφενός, επιδιώκεται, βάσει των θεωριών α) της κοινωνικής σημειωτικής του Hallidaγ και β) της Γραμματικ ής Οπτικού Σχεδιασμού των Kress & Leeuwen, η ανάδειξη των γλωσσικών και οπτικών μεθόδων, με τις οποίες σφυρηλατούνται αρνητικά στερεότυπα κατά των Εβραίων, ενώ καλλιεργούνται ο ρατσισμός και ο εθνικισμός. Αφετέρου, επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών αναφορικά με την αξιοποίηση πολυτροπικών κειμένων στη διδακτική πράξη, με στόχο την καλλιέργεια του οπτικού και κριτικού γραμματισμού των μαθητών/τριών.