Abstract

Partial reduplication with (quasi-)fixed segmentism in Cappadocian is discussed as a morphological phenomenon induced by contact with Turkish. It is argued that the reduplicant in both languages is a tiered affix whose phonemic melody is not determined and hence is defined by that of the base. This reveals an asymmetry between the source and the recipient languages in employing reduplication and in the nature of the reduplicant affix, which should be accounted for language specifically. The discussion also verifies that global copying is almost confined to lexical borrowing, whereas morphological borrowing is almost always selective.

 

Λέξεις-Κλειδιά: μερικός αναδι�λασιασμός, σκελετικό �ρόσφυμα, κα��αδοκικές διάλεκτοι,  δανεισμός

1. Το Φαινόμενο

Οι κα��αδοκικές διάλεκτοι, �αρουσιάζουν το φαινόμενο του μερικού αναδι�λασιασμού. Πρόκειται για μία μορφολογική διαδικασία, κατά την ο�οία η έμφαση δίνεται στη σημασία των ε�ιθέτων και ένα ορισμένο τμήμα της βάσης^[1] ε�αναλαμβάνεται και στην �ορεία �ροθηματο�οιείται σ� αυτή, α�ό κοινού με κά�οιο συγκεκριμένο, συνήθως ανεξάρτητο, Σ(ύμφωνο):^[2]

 

 

 

 

(1)

Βάσεις με αρχικό σύμφωνο

μάς-μαυρο �κατάμαυρος�    <μαύρο       

(Αρ., Φ&Κ:33, D:334, 623� Ουλ., Κ:81)

λί�-λίγο Թολύ λίγος�          <λίγο     

 (Αρ., Φ&Κ:32, Φερ., Κρ:54,  D:620� Αλ:490)

κά�-καλο   Թολύ καλός�    <καλό 

 (Ουλ., K:80)

κέ�-κελες �όμορφος�           <κελές

 (Ουλ., Κ:80)

μάν-μαναχο  �ολομόναχος� <μαναχό

 (Αρ., Φ&Κ:33, Μιστί, J)

�όμ-�ολυ  Թάρα �ολύς�     <�ολύ

(Φερ., Αλ:490)

 

(2)

Βάσεις με αρχικό φωνήεν

ά�-ασ�ρο �κάτασ�ρος�       <άσ�ρο

 (Αρ., Φ&Κ:20� Ουλ., Κ:80� Φερ., Κρ:54)

 

Ό�ως �αρατηρείται στο �αράδειγμα (1), στην �ερί�τωση των βάσεων με αρχικό Σ, τα αρχικά Σ-Φ(ωνήεν) ε�αναλαμβάνονται και εμφανίζονται στην αρχή τους ως �ρόθημα. Ανάμεσα στα στοιχεία αυτά και τη βάση, εμφανίζεται ένα α�ό τα Σ /s/, /p/, /m/ και /n/. Για �αράδειγμα, στο μάς-μαυρο, το αρχικό Σ /m/ και το αρχικό Φ /a/, έ�ειτα α�ό το �ρώτο στάδιο της διαδικασίας, ακολουθούνται α�ό το /s/ κατά την �ροθηματο�οίηση. Στην �ερί�τωση των βάσεων με αρχικό Φ (2), είναι μόνο το αρχικό Φ (/a/ στο �αράδειγμα (2)), το ο�οίο ε�αναλαμβάνεται, ενώ το Σ �ου �αρεμβάλλεται είναι το αμετάβλητο /p/. Σημειωτέον ότι και στις δύο �ερι�τώσεις (1)–(2), ο τόνος μετακινείται στην αρχική συλλαβή της βάσης.

Δεδομένου ότι στα τουρκικά, γλώσσα – ε�αφής με τη διάλεκτο της ελληνικής για �άνω α�ό μισή χιλιετία, �αρουσιάζεται φαινόμενο σχεδόν ταυτόσημο με αυτό �ου συναντάμε στην κα��αδοκική, μ�ορεί εξαρχής να υ�οστηριχθεί ότι το φαινόμενο στην ελληνική διάλεκτο είναι α�οτέλεσμα ε�αφής (βλ. ε�ίσης Tzitzilis, in preparation, Janse υ�ό έκδ., Κυρανούδης 2009: 31, 61):

 

(3)

Βάσεις με αρχικό σύμφωνο

mas-mavi �σκούρο μ�λε�                          <mavi �μ�λε�

bes-belli �ολοφάνερος�                             <belli �φανερός�

k�p-k�rm�z� �κατακόκκινος�                        <k�rm�z� �κόκκινος�

sap-sar� �κατακίτρινος�                            <sar� �κίτρινος�

bom-boş �ολόαδειος�                               <boş �άδειος�

s�m-s�cak ��ολύ ζεστός�                           <s�cak �ζεστός�

ter-temiz ��εντακάθαρος�                          <temiz �καθαρός�

ser-sefil �εντελώς άθλιος�                         <sefil �άθλιος�

 

 

(4)

Βάσεις με αρχικό φωνήεν                         

up-uzun ��ολύ ψηλός�                              <uzun �ψηλός�   

ip-ince ��ολύ λε�τός�                               <ince �λε�τός�

ap-a��k �εντελώς ανοικτός�                       <a��k �ανοικτός�

 

Όταν η βάση στα τουρκικά ξεκινάει με σύμφωνο (3), το αρχικό ΣΦ (στο εξής: αναδι�λασιάζον) ε�αναλαμβάνεται και �ροθηματο�οιείται μαζί με ένα ανεξάρτητο Σ (στο εξής: αναδι�λασιαστικό Σ- reduplicative consonant), G�ksel & Kerslake 2005: 90). Θεωρητικά, υ�άρχουν τρία τέτοια �ιθανά Σ �ου συνοδεύουν το αναδι�λασιάζον /p/, /m/, /s/.^[3] Εάν η βάση έχει Φ στην αρχή της (4), τότε μόνο το αρχικό Φ ε�αναλαμβάνεται και �ροθηματο�οιείται με το αμετάβλητο /p/ (Hatipoğlu 1973, Demircan 1987, Kelepir 2000, G�ksel & Kerslake 2005: 90).

Η �αρούσα μελέτη, αφιερώνεται στην εξέταση του φαινομένου στα κα��αδοκικά ως ένα φαινόμενο μορφολογικό, α�οτέλεσμα γλωσσικής ε�αφής με τα τουρκικά. Συγκεκριμένα, στη συνέχεια, θα α�αντηθούν τα εξής ερωτήματα: 

 

 

 

(5)

α. Μ�ορεί το φαινόμενο να αναλυθεί με κοινό θεωρητικό μοντέλο και για τα δύο γλωσσικά συστήματα δηλ. τόσο για τις κα��αδοκικές διαλέκτους, όσο και για τα τουρκικά;

 

β. Η ε�ιλογή του αναδι�λασιαστικού Σ είναι αυθαίρετη ή εξαρτάται α�ό συγκεκριμένη/ες αρχή/ές; Σε �ερί�τωση �ου υ�άρχουν κά�οιες αρχές, είναι οι ίδιες και για τα δύο γλωσσικά συστήματα;

 

Οι α�αντήσεις στα ερωτήματα στο (5), α�αιτούν τη λε�τομερή ανάλυση και διευκρίνιση της διαδικασίας στα τουρκικά. �ς εκ τούτου, στην ε�όμενη ενότητα θα αναλύσουμε το μερικό αναδι�λασιασμό της τουρκικής. Πιο συγκεκριμένα, στην υ�ο-ενότητα 2.1, θα �αρουσιάσουμε δύο διαφορετικές θεωρητικές υ�οθέσεις για το φαινόμενο, �ου έχουν υιοθετηθεί στη βιβλιογραφία: την Υ�όθεση του Ολικού-�ρος-Μερικού  Αναδι�λασιασμού (full-to-partial reduplication) και την Υ�όθεση της Αντιγραφής-και-Συσχέτισης (copy and association), ενώ στην υ�ο-ενότητα 2.2, �αρουσιάζοντας την ανάλυση των τουρκικών δεδομένων α�ό τον Kim (2003) στα �λαίσια της Υ�όθεσης του Ολικού-�ρος-Μερικού  Αναδι�λασιασμού, θα συζητήσουμε ότι τα ίδια δεδομένα μ�ορεί να αναλυθούν καλύτερα υ�ό το �ρίσμα της Υ�όθεση της Αντιγραφής-και-Συσχέτισης. Ε�ομένως, στην υ�ο-ενότητα 2.3, ακολουθώντας την ανάλυση του Marantz (1982, 1987) για τη μερική ε�ανάληψη στο �λαίσιο  της Υ�όθεσης της Αντιγραφής-και-Συσχέτισης, θα �αρουσιάσουμε τη δική μας αναστοιχείωση των δεδομένων. Συγκεκριμένα στο άρθρο, υ�οστηρίζουμε ότι η ε�αναλη�τική διαδικασία είναι Թροσφυματο�οίηση (ανάλογα με την υ�ό εξέταση γλώσσα, �ροθηματο�οίηση, ε�ιθηματο�οίηση αλλά και ενθηματο�οίηση)� με τεμαχιακό σχεδιότυ�ο (segmental template), τα �ροσωδιακά χαρακτηριστικά του ο�οίου είναι α�ροσδιόριστα (ή, σε ελάχιστες �ερι�τώσεις, υ�ο�ροσδιορισμένα) στο Λεξικό. Η συζήτησή μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη θεωρία της Αυτοτεμαχιακής Φωνολογίας. Η υ�ο-ενότητα 2.4 αφιερώνεται στην ανάλυση του αναδι�λασιαστικού Σ, �ου συνοδεύει το αντίστοιχο �ρόσφυμα, δηλ. το τεμαχιακό σχεδιότυ�ο: στη συγκεκριμένη υ�ο-ενότητα, υ�οστηρίζουμε ότι  το αναδι�λασιαστικό Σ μ�ορεί να αναλυθεί μόνο ως ξεχωριστό �ρόσφυμα. Δηλαδή, κατά την ανάλυσή μας, δεν εμφανίζεται ένα, αλλά δύο διαφορετικά �ροθήματα στη συγκεκριμένη μορφολογική διαδικασία. Το �ροσωδιακό χαρακτηριστικό του Σ δεν �ροσδιορίζεται μόνο α�ό τα ανάλογα χαρακτηριστικά της βάσης, αλλά σημαντικό ρόλο στη διαδικασία διαδραματίζουν ε�ίσης, τόσο η μορφολογία, όσο και το Λεξικό.

 Στην ενότητα 3, θα εξετάσουμε τα κα��αδοκικά δεδομένα και θα δείξουμε �ως αν και η θεωρητική �ροσέγγιση �ου �αρουσιάζουμε για τα τουρκικά στις υ�ο-ενότητες 2.3–2.4, μ�ορεί να ερμηνεύσει σε μεγάλο βαθμό τα κα��αδοκικά δεδομένα, �ρέ�ει �αρ� όλα αυτά να υιοθετήσει κανείς ορισμένες ε�ι�λέον τρο�ο�οιήσεις για μια σωστή ανάλυση. Τα α�οτελέσματα των τρο�ο�οιήσεων για �εριβάλλοντα γλωσσικής ε�αφής, δίνονται συνο�τικά στην ενότητα 4, η ο�οία �εριλαμβάνει και τα γενικά συμ�εράσματα της �αρούσας μελέτης.  

 

2. Μερικός Αναδι�λασιασμός στα Τουρκικά

2.1 Ε�ισκό�ηση των θεωρητικών Προσεγγίσεων

Ο όρος αναδι�λασιασμός αναφέρεται στη μορφολογική διαδικασία σχηματισμού λέξεων, ό�ου �η βάση ενός μορφήματος ή θέματος συσχετίζεται με μία �αράγωγη μορφή, η ο�οία μ�ορεί να αναλυθεί ως σχηματισμένη α�ό τη βάση μέσω �ροσφυματο�οίησης φωνημικών τεμαχίων �ου είναι εξ ολοκλήρου ή εν μέρει ταυτόσημα με το φωνημικό �εριεχόμενο της βάσης� (μετάφραση: MB&MJ, Marantz 1982: 437).

Για τις τυ�ικές ιδιότητες του φαινομένου, έχουν διατυ�ωθεί δύο υ�οθέσεις, �ου υιοθετήθηκαν σε μεγάλο βαθμό στη βιβλιογραφία. Η �ρώτη, δηλ. η Υ�όθεση του Ολικού-�ρος-Μερικού Αναδι�λασιασμού (ΥΟΜΑ), υ�οστηρίζει ότι η μερική ε�ανάληψη γλωσσικών τεμαχίων συσχετίζεται με την ολική, �.χ. �ρωί �ρωί, σιγά σιγά (μεταξύ άλλων, Steriade 1988, Inkelas & Zoll 2005). Σύμφωνα με την ισχυρή εκδοχή της υ�όθεσης, όλοι οι τύ�οι της �ρώτης διαδικασίας, είναι στην ουσία τύ�οι της δεύτερης, τύ�οι οι ο�οίοι στη συνέχεια συλλαβο�οιούνται και �ερικό�τονται, ανάλογα με τους κανόνες του �ροσωδιακού κατάλογου μίας συγκεκριμένης γλώσσας (βλ. Steriade 1988).  Η �ερικο�ή των ε�αναλαμβανόμενων στοιχείων, είναι τυ�ικά �αράλληλη με τη διαδικασία σχηματισμού υ�οκοριστικών σε �ολλές γλώσσες, �.χ. Sam < Samuel ή Liz < Elizabeth, με το σχεδιότυ�ο ΣΦΣ. Με βάση την αδύναμη εκδοχή της υ�όθεσης, η �ερικο�ή μ�ορεί να λάβει χώρα είτε σε ο�οιονδή�οτε α�ό τους θυγατρικούς κόμβους, είτε στον μητρικό. Και στις δύο εκδοχές, τα �ροκαθορισμένα τεμάχια �ου �αίζουν ρόλο στη διαδικασία, θεωρούνται ως ε�ένθεση.

Σε αντίθεση με την Υ�όθεση του Ολικού-�ρος-Μερικού Αναδι�λασιασμού, �ου �εριγράφηκε �ιο �άνω, η δεύτερη, δηλ., η Υ�όθεση της Αντιγραφής-και-Συσχέτισης (ΥΑΣ), θεωρεί ότι οι δύο μορφές μορφολογικής ε�ανάληψης α�οτελούν ξεχωριστά φαινόμενα. Κατά τους υ�οστηρικτές της (μεταξύ άλλων, Marantz 1982� 1987, Yip 1982, Broselow & McCarthy 1983), είναι ακριβώς οι αναδι�λασιαστές-�ροσφύματα (reduplicative affix) �ου καθορίζουν τα εξαγόμενα της διαδικασίας της �ερικο�ής (βλ. Marantz 1987). Η εν λόγω �ροσέγγιση βασίζεται στη χρήση των ανεξάρτητων �ροσωδιακών αξόνων, με τους ο�οίους συσχετίζονται τα φωνολογικά στοιχεία της βάσης. Με άλλα λόγια, o αναδι�λασιαστής-�ροσφύμα είναι σκελετός �ου α�οτελείται α�ό Σ και Φ, χωρίς �λήρες φωνημικό �εριεχόμενο (δηλ. μελωδία). �ς εκ τούτου, η �ροσφυματο�οίηση του ΣΦ-σκελετού α�αιτεί την ε�ανάληψη μόνο των φωνολογικών τεμαχίων α�ό τη βάση και τη συσχέτισή τους με τα τεμάχια του ΣΦ-σκελετού.  Υ�ό την έννοια αυτή,  δεν υ�άρχει διαφορά ανάμεσα στο ΣΦ-σκελετό και τα άλλα �ροσφύματα στο λεξικό, εκτός α�ό το γεγονός ότι δεν διαθέτει φωνολογικό χαρακτήρα. �ς �ρος τη φύση του �ροκαθορισμένου τεμαχίου, ωστόσο, δεν υ�άρχει συμφωνία μεταξύ των υ�οστηρικτών της συγκεκριμένης υ�όθεσης. Μερικοί (�.χ. Marantz 1982),  υ�οστηρίζουν ότι το τεμάχιο αυτό είναι ήδη �ροκαθορισμένο και συσχετισμένο στο σκελετό, ενώ ορισμένοι το θεωρούν ειδική �ερί�τωση ανομοίωσης του γλωσσικού τεμαχίου (Yip 1982� 1995). Η υ�όθεση αυτή α�οτελεί και τη βάση της Υ�όθεσης της Προσωδιακής Μορφολογίας  (McCarthy & Prince 1986), κατά την ο�οία οι σκελετοί �ρέ�ει να οριστούν όχι ως Σ και Φ, αλλά ως �ραγματικές �ροσωδιακές μονάδες, ό�ως για �αράδειγμα οι μόρες, οι συλλαβές και οι �όδες.

2.2 Ο Αναδι�λασιασμός στην τουρκική: Προβλήματα με την ΥΟΜΑ

Η λε�τομερής �αρατήρηση των τουρκικών δεδομένων, φανερώνει ότι σε �ολλές �ερι�τώσεις το αναδι�λασιάζον είναι μονάδα μικρότερη α�ό την συλλαβή (βλ. Τα �αραδείγματα στα (3)–(4) δίνονται ξανά με λε�τομέρειες στα (6)–(7)):

 

(6)              

Βάσεις με αρχικό σύμφωνο

m�s.ma.vi �σκούρο μ�λε�        <ma.v� �μ�λε�

b�s.bel.li �ολοφάνερος�           <bel.l� �φανερός�

k�p.k�r.m�.z� �κατακόκκινος�   <k�r.m�.z� �κόκκινος�

s�p.sa.r� �κατακίτρινος�          <sa.r� �κίτρινος�

b�m.boş �ολόαδειος�               <boş �άδειος�

s�m.s�.cak ��ολύ ζεστός�         <s�.c�k �ζεστός�

t�r.te.miz ��εντακάθαρος�       <te.m�z �καθαρός�

s�r.sefil �εντελώς άθλιος�        <se.f�l �άθλιος�

 

(7)

Βάσεις με αρχικό φωνήεν

�.pu.zun ��ολύ ψηλός�           <u.z�n �ψηλός�

�.pa.��k �εντελώς ανοικτός�      <a.��k �ανοικτός�

�.pin.ce ��ολύ λε�τός�             <in.c� �λε�τός�

�.pes.ki ��ολύ �αλιός�             <es.k� ��αλιός�

 

Στο (6), στο ο�οίο δίνονται �αραδείγματα με αρχικό Σ, βλέ�ουμε ότι όταν είναι η αρχική συλλαβή �ου ε�αναλαμβάνεται, ό�ως στα �αραδείγματα mavi, sar�, s�cak, temiz και sefil και στα �αραδείγματα belli, k�rm�z� και boş, τα τεμάχια /be/, /kɯ/ και /bo/, δεν αντιστοιχούν σε μία ολόκληρη (και �ρώτη) συλλαβή της βάσης. Παρόλα αυτά και στις δύο �ερι�τώσεις, το αναδι�λασιάζον, μαζί με το αναδι�λασιαστικό Σ α�ό το σύνολο {p, s, m, (r)}, σχηματίζουν μία ολόκληρη συλλαβή, ό�ου το Σ γίνεται η έξοδος.

Στο (7), ό�ου συναντάμε �αραδείγματα με αρχικό Φ, στα uzun και a��k, το ε�αναλαμβανόμενο τεμάχιο αντιστοιχεί στην �ρώτη συλλαβή, ενώ στα �αραδείγματα ince και eski είναι μόνο το �ρώτο Φ �ου αναδι�λασιάζεται. Και στις δύο �ερι�τώσεις, το Σ γίνεται η έμβαση της συλλαβής �ου ακολουθεί το στοιχείο �ου ε�αναλαμβάνεται.

Το �ρώτο συμ�έρασμα �ου μ�ορεί κανείς να εξάγει α�ό τα (6)­­­–(7) και την ερμηνεία τους στις δύο �αρα�άνω �αραγράφους, είναι ότι το αναδι�λασιάζον μ�ορεί να μην αντιστοιχεί σε μία ολόκληρη συλλαβή της βάσης, αλλά �άντα α�οτελεί μία ολόκληρη συλλαβή χωρίς (στην �ερί�τωση των βάσεων με αρχικό Φ) ή με το ε�αναλαμβανόμενο Σ (στην �ερί�τωση των βάσεων με αρχικό Φ).  Ε�ι�λέον, η θέση του τόνου στις ε�αναλαμβανόμενες βάσεις δεν αντιστοιχεί στη θέση του τόνου στις γυμνές: όταν ο τόνος είναι συνήθως στη λήγουσα της βάσης στα τουρκικά, το αναδι�λασιάζον είναι �άντα η τονισμένη συλλαβή στις βάσεις �ου ε�αναλαμβάνονται.

Τα �αραδείγματα στα (6)­­­–(7) και τα συμ�εράσματά τους είναι ήδη �ροβληματικά για μία ανάλυση της μερικής εκδοχής του φαινομένου, κατά την ο�οία αυτό �ου ε�αναλαμβάνεται μ�ορεί να είναι μόνο μία �ραγματική �ροσωδιακή μονάδα της βάσης (βλ. McCarthy & Prince 1986). Α�ό την άλλη μεριά, τα �αραδείγματα δημιουργούν σοβαρά �ροβλήματα και στην ανάλυση, σύμφωνα με την ο�οία και οι δύο εκδοχές -μερική και ολική- ακολουθούν την ίδια διαδικασία, με τη διαφορά ότι η �ρώτη υ�όκειται στους �εραιτέρω κανόνες της συλλαβο�οίησης και �ερικο�ής  (δηλ. για την ΥΟΜΑ). Στη συνέχεια, θα �αρουσιάσουμε τα �ροβλήματα, έτσι ό�ως αυτά εμφανίζονται σε μία συγκεκριμένη ανάλυση των δεδομένων, στο �λαίσιο της ΥΟΜΑ.

Ακολουθώντας τη Steriade (1988), ο Kim (2003) �ροτείνει την ανάλυση του μερικού αναδι�λασιασμού της τουρκικής στο �λαίσιο της ΥΟΜΑ. Πιο συγκεκριμένα, υ�οστηρίζει ότι η διαδικασία στα τουρκικά είναι η ελάττωση του (�αρατακτικού) συνθέτου, ό�ου το α΄ συστατικό ελαττώνεται σε μία βάση της μορφής (Σ)ΦΣ. Το �αράδειγμα (8) δείχνει την �ορεία σχηματισμού του s�p.sa.r� �κατακίτρινος� α�ό το sa.r� �κίτρινος�:

 

(8)                 

sar�              βάση

*sar�-p-sar�   ολικός αναδι�λασιασμός (�αρατακτικό σύνθ.)

*sar-p- sar�   ελάττωση συνθέτου ((Σ)ΦΣ-)

*s�r-p-sar�    κανόνας τονισμού στα σύνθετα

s�psar�         υ�οκατάσταση/έκθλιψη με ε�ενθετικό Σ                         

                                                                                     (Kim 2003:136 [=19])

 

Σύμφωνα με την ανάλυση του Kim, το /p/ είναι λεξικά �ροκαθορισμένο ως αναδι�λασιαστικό Σ για το λέξημα sar� �κίτρινος�, (βλ. τον ορισμό του μερικού + �ροκαθορισμένου αναδι�λασιασμού (partial + prespecified reduplication) της Steriade 1988) το ο�οίο, κατά τη διαδικασία, εκθλίβει το τελικό Σ της βάσης. Το �ρώτο ε�ιχείρημα του, �ροκειμένου να υ�οστηρίξει μία τέτοια ανάλυση, βασίζεται σε ορισμένα ε�αναλαμβανόμενα (δηλ. �αρατακτικά) σύνθετα, �ου, ό�ως υ�οστηρίζει, υ�όκεινται σε �αρόμοιους κανόνες συλλαβο�οίησης και �ερικο�ής. Κατά τον ερευνητή, �αρατακτικά σύνθετα (sic), ό�ως το ��r�l-��plak �ολόγυμνος�, με την ίδια σημασία σε κάθε συστατικό τους, εμφανίζουν κοινή δομή με τη μερική + �ροκαθορισμένη ε�ανάληψη στο (8). Το �αράδειγμα (9) δείχνει �ως ο ίδιος θεωρεί το ��r�l-��plak �αράγωγο της υ�οκείμενης δομής *��p�l ��p�l –ak, ό�ου το *��p�l σημαίνει �γυμνός� και το ε�ίθημα –ak είναι το �αραγωγικό ε�ίθημα:

 

(9)

Βάση             Παρατακτικό σύνθετο

*��p�l-ak       *��p�l ��p�l-ak

*��p�l-�k       *��p�l-��p�l-ak          κανόνας τονισμού

*��p�l-�k       *��r�l-��p�l-ak          ανομοίωση /p/ > /r/

��pl�k             ��r�l ��plak                        συγκο�ή

 

Το δεύτερο ε�ιχείρημά του είναι η μετακίνηση του τόνου (βλ. (6)–(7)). Κατά τον Kim, ως �ρος τη θέση του τόνου, τα αναδι�λασιασμένα σύνθετα (ελαττωμένα, (10α) και μη (10β)), συμ�εριφέρονται με τρό�ο �αρόμοιο με τα α�λά ονοματικά (10γ)� και στα τρία, ο κύριος τόνος βρίσκεται στο α΄ συστατικό και σε �ερί�τωση �ου το α΄ συστατικό είναι �ολυσυλλαβικό, στη λήγουσά του:

 

 

 

(10)             

α. �αρατακτικό σύνθετο (ελαττωμένο)

s�p-sar� �κατακίτρινος�

 

β. �αρατακτικό σύνθετο (μη ελαττωμένο)

��r�l ��plak

 

γ. ονοματικό σύνθετο

taht�   kafa

ξύλος  κεφάλι

 �ηλίθιος�

 

Εντούτοις, ό�ως αναφέρει ο W�lchli (2005: 166), αν και υ�άρχει σχέση ανάμεσα στον ολικό αναδι�λασιασμό και το �αρατακτικό σύνθετο, το να συνδεθεί η μερική εκδοχή της διαδικασίας με τα �αρατακτικά, μ�ορεί να είναι λανθασμένο. Διαγλωσσικά, η ολική ε�ανάληψη είναι συχνό φαινόμενο, αντίθετα με τη μερική, �ου είναι σχετικά σ�άνια. Ξεκινώντας με αυτή την �αρατήρηση, υ�οστηρίζουμε ότι τα ε�ιχειρήματα του Kim (2003) δεν μ�ορούν να διατηρηθούν για τους εξής λόγους:

Πρώτον, η υ�οστήριξη του (2003) ότι το α΄ συστατικό ελαττώνεται σε μία βάση της μορφής (Σ)ΦΣ είναι αβάσιμη, διότι, ό�ως είδαμε στα (4)/(7), είναι μόνο το αρχικό Φ �ου αναδι�λασιάζεται. Πρέ�ει να σημειωθεί ότι τέτοια ελάττωση σε συλλαβή (Σ)ΦΣ,  δεν μ�ορεί να υ�οστηριχθεί ούτε α�ό το σχηματισμό των υ�οκοριστικών (σε αντίθεση με Steriade 1988). Στα τουρκικά, τα υ�οκοριστικά των κύριων ονομάτων σχηματίζονται με την ελάττωση της βάσης σε σχεδιότυ�ο (Σ)Φ.ΣΦ:

 

(11)

Σχεδιασμός υ�οκοριστικών των κύριων ονομάτων με  (Σ)Φ.ΣΦ

A.po             < Ap.dul.lah

İ.bo              < İb.ra:.him

Me.to           < Me.tin                                      

 

Δεύτερον, η θέση του τόνου στο μερικό αναδι�λασιασμό δεν μ�ορεί να α�οτελεί ακλόνητο ε�ιχείρημα για την αιτιολόγηση της ΥΟΜΑ. Σε αντίθεση με το ε�ιχείρημα του Kim (2003) ότι ο τόνος βρίσκεται σχεδόν �άντα στη λήγουσα της βάσης στα τουρκικά, υ�άρχουν αρκετά ε�ιθήματα, �ου φέρουν τον τόνο στη συλλαβή �ου �ροηγείται αυτών (�.χ. ρηματική άρνηση, ερωτηματικό μόριο, συγκεκριμένα �αραγωγικά ε�ιθήματα κλ�.� βλ. Sezer 1981). Προς αυτή την κατεύθυνση, συναντάμε δύο �άντοτε τονισμένα �ροθήματα:

(12)             

n�- m�sait                      b�-  haber

μη- διαθέσιμος                 α-  �ληροφόρητος                     

 

Τρίτον, το �αράδειγμα του Kim, �ου έχει �αρουσιαστεί στο (9) και στο ο�οίο ο μελετητής αναφέρει ότι το ��r�l-��plak σχηματίζεται α�ό το *��p�l ��p�l-ak, είναι �αρα�λανητικό. Στο συγκεκριμένο �αράδειγμα και τα δύο συστατικά του λεγομένου �αρατατικού συνθέτου έχουν τη διαδοχή του συμ�λέγματος {-�l} στο τέλος. Ένα άλλο �αράδειγμα �ου θα μ�ορούσε να βοηθήσει τον Kim (α�ό τα δύο �ου στην �ραγματικότητα υ�άρχουν, κατά τη γνώμη μας), είναι το s�r�l-s�klam �μουσκεμένος�, με συστατικά το *sιr�l και το *s�klam, �ου μ�ορεί να συσχετιστεί με τη λέξη �slak �βρεγμένος�. Συγκρίνοντας το *��r�l (9) με το *sιr�l, υ�οστηρίζουμε ότι το –Il μ�ορεί να είναι ένα ξεχωριστό ε�ίθημα. Πιο συγκεκριμένα, θεωρούμε ότι το –Il και το –Ir, το ο�οίο σχηματίζει ε�ίθετα/ε�ιρρήματα α�ό ονοματο�οιητικά, είναι αλλόμορφα του ίδιου ε�ιθήματος:

 

(13)             

ş�p-�r            < ş�p �ο ήχος της βροχής�     

tak-�r            < tak �ο ήχος του χτυ�ήματος στο ξύλο�, αλλά 

şar-�l            < şar �ο ήχος του νερού�      

hor-ul           < hor �ο ήχος του ρόγχου�                                     

                  

Ό�ως βλέ�ουμε στα �αραδείγματα στο (13), το –Il ε�ιθηματο�οιείται στις βάσεις �ου τελειώνουν σε /r/. Υ�οστηρίζουμε ότι το *��r�l στο ��r�l��plak και το *s�r�l στο s�r�ls�klam είναι τέτοιου είδους ε�ιρρήματα, �ου σχηματίζονται α�ό ονοματο�οιητικά, δεν είναι ταυτόσημα και δεν διαθέτουν λεξική σχέση με το β΄ συστατικό των αντίστοιχων �αρατακτικών συνθέτων. 

Παρά την άγνοια του �ροβλήματος �ου αναφέρθηκε στην �ροηγούμενη �αράγραφο, η ανάλυση του Kim δεν θα ήταν δυνατό να διατηρηθεί, καθώς στο �αράδειγμα s�r�ls�klam ο λόγος ανομοίωσης του /k/ σε /r/, σε ένα υ�οθετικό �αρατακτικό σύνθετο *s�k�l s�k�l-am, δεν θα ήταν ξεκάθαρος. Τέτοια ανομοίωση δεν �αρατηρείται �ουθενά αλλού στη γραμματική της τουρκικής. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί, ότι στην �ερί�τωση των βάσεων �ου εμφανίζουν /k/ στο τέλος, το αναδι�λασιαστικό Σ είναι �άντα /m/ και όχι /r/ (βλ. Kelepir 2000: 17, �αράρτ.): 

 

(14) dik �όρθιος� > dimdik �εντελώς όρθιος�, ^#dirdik                         

                  

Για το λόγο αυτό, δεν είναι σαφές γιατί η ανομοίωση του �ρώτου /k/ στο *s�k�l s�k�l-am δεν �ραγματο�οιείται �ρος το /m/, δηλ. ^#s�m�ls�klam, αλλά �ρος το /r/, δηλ. s�r�ls�klam.

Τέταρτον, α�ορρί�τουμε το ε�ιχείρημα του Kim, ότι η ε�ιλογή του ε�αναλαμβανόμενου Σ α�ο το σύνολο {p, m, s} είναι αυθαίρετη. Σύμφωνα με τον ίδιο, στο sapsar� �κατακίτρινος�, για �αράδειγμα, το αναδι�λασιαστικό /p/ είναι �ροκαθορισμένο (δηλ. υ�οκατηγοριο�οιημένο) για το λέξημα sar� �κίτρινος�. Για το ίδιο ε�ιχείρημα, βλ. ε�ίσης, Foster (1969), Yavas (1980) και Vaux (1998). Σε αντίθεση με την ά�οψη των Kim (2003), Yavas (1980) και Vaux (1998), οι �ρόσφατες έρευνες (μεταξύ άλλων, Demircan 1987, Wedel 1999, Kelepir 2000) α�οκάλυψαν ότι οι ακόλουθοι �εριορισμοί είναι ενεργοί κατά την ε�ιλογή ενός συγκεκριμένου Σ:

 

(15)             

(α) το αναδι�λασιαστικό Σ α�ό το σύνολο {p, m, s} δε μ�ορεί να είναι ίδιο με το αρχικό Σ της βάσης� �.χ. pembe �ροζ� ^#pep-pembe vs. pes-pembe �σκούρο ροζ� ενώ /p/ ϵ {p, s, m}.

(β) το αναδι�λασιαστικό Σ δεν μ�ορεί να είναι ίδιο με το δεύτερο Σ της βάσης� �.χ.  pembe �ροζ� ^#pem-pembe vs. pes-pembe �σκούρο ροζ� ενώ  /m/ ϵ {p, s, m}. 

 (γ) Τα φωνητικά χαρακτηριστικά του αναδι�λασιαστικού Σ [�χειλικό,  �κορωνιδικό, �αντηχητικό, �εξακολουθητικό] δεν μ�ορούν να είναι κοινά με αυτά του δεύτερου Σ της βάσης� �.χ. στο  pes-pembe �σκούρο ροζ�, το Σ /s/ �ου ε�αναλαμβάνεται, είναι [+κορωνιδικό, +εξακολουθητικό] ενώ το /m/ είναι [+χειλικό, +αντηχητικό]. 

 

Οι �εριορισμοί στο (15) είναι αρκετά ισχυροί, ώστε να υ�οστηριχθεί ότι το κάθε αναδι�λασιαστικό Σ είναι υ�οκατηγοριο�οιημένο για κάθε λέξημα (ή αντίστροφα).

Συμ�ερασματικά, υ�οστηρίζουμε ότι η ΥΟΜΑ δεν ισχύει για τα τουρκικά δεδομένα. Στην ε�όμενη υ�ο-ενότητα, θα �ροτείνουμε μία ανάλυση των ίδιων δεδομένων στο �λαίσιο της ΥΑΣ (Marantz 1982). Μία λε�τομερής ε�ισκό�ηση των δεδομένων θα δείξει ότι η ανάλυσή μας αιτιολογεί ορισμένα φαινόμενα �ου δεν μ�ορούν να εξηγηθούν με την ΥΟΜΑ.

2.3 Το τουρκικό �ρόσφυμα του αναδι�λασιασμού

Ακολουθώντας τον Marantz (1982), υ�οστηρίζουμε ότι το φαινόμενο ανήκει στην �αραγωγική μορφολογία και εφόσον το �αραγωγικό σύστημα της τουρκικής βασίζεται στην �ροσφυματο�οίηση, το αναδι�λασιάζον —με ελάχιστη υ�ερβολή— δεν είναι τί�οτα άλλο �έρα α�ό ένα �ρόσφυμα (α�ό εδώ στο εξής, ανδ). �στόσο, αυτό �ου ξεχωρίζει το ανδ α�ό τα υ�όλοι�α �αραγωγικά (αλλά και τα κλιτικά) �ροσφύματα, είναι ότι το ανδ είναι �ροσωδιακά αόριστο^[4], δηλαδή, �ρόκειται για ένα (�ροσωδιακά) σχεδιοτυ�ικό �ρόσφυμα. Αυτό το σχεδιοτυ�ικό �ρόσφυμα α�οτελείται α�ό μία ακολουθία υ�οδοχών με καθορισμένη συλλαβικότητα, δηλ. α�ό τα Σ και Φ. Το ανδ, �ου είναι �ροσωδιακά αόριστο, συνοδεύεται α�ό την αντιγραφή της �ροσωδιακής τιμής (μίας ακολουθίας) των τεμαχίων στη βάση και τη συσχέτισή τους με το ανδ. Σε αυτή την �ροσέγγιση, οι Σ-Φ σκελετοί είναι συνδεδεμένοι στη μελωδία σε ξεχωριστούς άξονες (βλ. McCarthy 1979� 1981):

 

(16)                                ΦωνΦ                           Φωνολογική Φράση

                                        ru

                                      μ                  μ                          Προσωδιακή λέξη      

                                 ty          ty

                               σ           σ         σ           σ               Συλλαβικός άξονας

                         ty ty ty ty

                        Σ         Φ Σ        Φ Σ         Φ Σ        Φ           ΣΦ-άξονας

                        |          |  |         |   |          |  |         |

                         φ₁        φ₂ φ₃      φ₄ φ₅        φ₆ φ₇      φ₈                φωνημική μελωδία

 

                                                                                           (Blevins 1995: 100 (α�λο�οιημένο))

 

Υ�οθέτουμε ότι στα τουρκικά, το ανδ α�οτελείται α�ό ένα ΣΦ σκελετικό �ρόθημα, �άνω στο ο�οίο αντιγράφεται ολόκληρη η φωνημική μελωδία της βάσης. Αυτό σημαίνει ότι η αντιγραφή γίνεται στον άξονα ΣΦ. Το (17) δείχνει τη �αραγωγή του sapsar� �κατακίτρινος� α�ό το sar� �κίτρινος� (�ροσωρινά το ε�αναλαμβανόμενο Σ /p/ αγνοείται):

 

(17)

   ανδ       +    s  a  r  �                   s  a  r  �      s  a  r  �

                                   |   |   |   |           >      |   |             |   |   |   |       = *sa-sar�

                  Σ Φ      +   [ ΣΦ  Σ Φ]                Σ Φ      +    ΣΦ  ΣΦ    

 

Πρέ�ει να σημειωθεί, ότι η αντιγραφή ολόκληρης της φωνημικής μελωδίας της βάσης είναι α�αραίτητη. Η συσχέτιση της μελωδίας των σχετικών φωνημάτων α�οκλειστικά, ό�ως στο �αράδειγμα (18), θα α�οτελούσε �αραβίαση του βασικού κανόνα της Αυτοτεμαχιακής Φωνολογίας (19):

 

(18)              ^#ανδ      +    s  a  r  � 

                        

 

               ΣΦ             ΣΦ  ΣΦ

 

(19)              Συνδετικές γραμμές δεν μ�ορούν να �ροσ�ερνάνε η μία την άλλη.

 

                                                                         (Goldsmith 1976: 27 [=24 (2)])

 

Ακολουθώντας ξανά τον Marantz (1982: 446–447, 1987), υ�οθέτουμε ότι υ�άρχουν τρεις �εριορισμοί �ου ρυθμίζουν τη σύνδεση των φωνημικών μελωδιών με τον σκελετό ΣΦ:

 

Περιορισμός Α΄: Οι δεσμίδες �ου �εριέχουν το χαρακτηριστικό [–συλλαβικό] μ�ορεί να συνδεθούν μόνο με τις υ�οδοχές Σ στο σκελετό και οι δεσμίδες �ου �εριέχουν το χαρακτηριστικό [+συλλαβικό], μ�ορούν να συνδεθούν μόνο με τις υ�οδοχές Φ στον σκελετό.

 

Περιορισμός Β΄: Έ�ειτα α�ό την ένα �ρος ένα σύνδεση των φωνημάτων με τις υ�οδοχές Σ-Φ, τα υ�όλοι�α φωνήματα ή οι υ�οδοχές Σ-Φ αφαιρούνται. Δεν υ�άρχει �ολλα�λή σύνδεση των φωνημάτων με τις υ�οδοχές Σ-Φ ή των υ�οδοχών Σ-Φ με τα φωνήματα.

 

Περιορισμός Γ΄ (Δ΄ του Marantz): (i) η σύνδεση της φωνημικής μελωδίας με το σκελετικό �ρόσφυμα ξεκινάει είτε α�ό το �ιο αριστερό φώνημα �ου συνδέεται με το �ιο αριστερό Σ/Φ στο σκελετό και �ροχωράει α�ό τα αριστερά  �ρος τα δεξιά, είτε α�ό το δεξιότερο φώνημα �ου συνδέεται με το δεξιότερο Σ/Φ στο σκελετό και �ροχωράει α�ό τα δεξιά �ρος τα αριστερά, (ii) η σύνδεση της φωνημικής μελωδίας με το σκελετικό �ρόσφυμα εξαρτάται α�ό τα φωνήματα, δηλαδή, για κάθε φώνημα με το ο�οίο συνδέεται, η διαδικασία σύνδεσης ανιχνεύει το σκελετό για να βρει μία κατάλληλη για το φώνημα υ�οδοχή Σ/Φ.

 

Με άλλα λόγια, ο �εριορισμός Α΄ εξασφαλίζει τη σύνδεση των [+συλλαβικό] φωνημάτων με τις υ�οδοχές Φ και των [-συλλαβικό] φωνημάτων με τις υ�οδοχές Σ στο σκελετό (βλ. (17)).

Ο �εριορισμός Β΄ εξασφαλίζει την ένα �ρος ένα σύνδεση των φωνημάτων με τις υ�οδοχές Σ/Φ στο σκελετό. Ο συγκεκριμένος �εριορισμός ε�ιβεβαιώνεται α�ό μία ομάδα αναδι�λασιαζόντων, στις βάσεις των ο�οίων το �ρώτο Φ είναι [+μακρό]. Δηλαδή, ανεξάρτητα α�ό το χαρακτηριστικό [�μακρό] του �ρώτου Φ της βάσης, το Φ στο ανδ είναι �άντα [-μακρό]:

 

(20)             

la:civert �βαθυγάλαζος�      > lap-la:civert   �εντελώς βαθυγάλαζος�   

ma:vi �μ�λε�                      > mas-ma:vi �μ�λε σκούρος�     

a:rif �σοφός�                      > ap-a:rif ��ολύ σοφός�

 

Συμφωνώντας με τη γενική υ�όθεση της γραμμικής φωνολογίας, ότι τα φωνήματα με το χαρακτηριστικό [+μακρό] συσχετίζονται με δύο κόμβους Φ (ή Σ) (μεταξύ άλλων, Ingria 1980, Clements & Keyser 1983), το γιατί στα �αραδείγματα στο (20) όταν τα �ρώτα Φ των βάσεων είναι [+μακρό], το Φ στο ανδ είναι [-μακρό], ερμηνεύεται ως εξής: δεν υ�άρχουν αρκετές υ�οδοχές Φ στο ανδ, με τις ο�οίες οι δύο κόμβοι του Φ με το χαρακτηριστικό [+μακρό] μ�ορούν να συνδεθούν.

Τέλος, ο �εριορισμός Γ΄ καθορίζει την κατεύθυνση της σύνδεσης, ό�ως ε�ίσης εάν το ανδ είναι �ρόθημα ή ε�ίθημα.

2.4 Το �ρόβλημα με το �ροκαθορισμένο τεμάχιο

Η ανάλυση �ου έχουμε �ροτείνει στην υ�ο-ενότητα 2.3, εξηγεί την ταυτόσημη φωνημική μελωδία ανάμεσα στο αναδι�λασιάζον και τη βάση. Εντούτοις, αυτή η ανάλυση δεν εξετάζει το Σ {p, m, s}, �ου ε�αναλαμβάνεται και συνοδεύει το ανδ.

Για ανάλογες �ερι�τώσεις μερικού αναδι�λασιασμού, με �ροκαθορισμένα τεμάχια στο ανδ, ο Marantz (1982: 446–447) �ροτείνει τον εξής �εριορισμό (�εριορισμό Γ΄ του Marantz):

 

Περιορισμός Δ΄: Οι υ�οδοχές στο σκελετό Σ-Φ μ�ορεί να είναι �ροσυνδεδεμένες με �ροκαθορισμένα χαρακτηριστικά. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά υ�ερισχύουν αυτών των φωνημάτων �ου �ρόκειται να συνδεθούν στις υ�οδοχές.

 

Ο �εριορισμός Δ΄ �ροτάθηκε αρχικά για να ερμηνεύσει την �ροκαθορισμένη (δηλ. με �ροκαθορισμένα τεμάχια) ε�ανάληψη. Η ονοματο�οίηση στη Γιορούμ�α (21), ό�ου το αρχικό Σ (ή το σύμ�λεγμα ΣΣ) ε�αναλαμβάνεται και συνοδεύεται με το �ροκαθορισμένο [�],  εξηγείται εύκολα με τον �εριορισμό Δ΄ (22):

 

(21)

   gb�-gb�n� �ζεστασιά�             gb�n� �είμαι ζεστός�

   d�-d�ra �καλοσύνη�               d�ra �είμαι καλός�

                                                          (Γιορούμ�α, Aldere κ.ά. 1999: 328[=1])

(22)

    ανδ       +    gb�n�

                        |  | | |  |           = gb�-gb�n�,  ^#gb�-gb�n�     

    (Σ)ΣΦ       [ΣΣΦΣΦ]          

             |                                       

             �                                       

Παρόλο �ου ο �εριορισμός Δ΄ εξηγεί τη διαδικασία της ονοματο�οίησης με �ροκαθορισμένο [�] στη Γιορούμ�α (και τις �αρόμοιες �ερι�τώσεις σε άλλες γλώσσες, βλ. Marantz 1982), ο ίδιος �εριορισμός δε μ�ορεί να ερμηνεύσει τα τουρκικά δεδομένα. Αν και έχει κατηγοριο�οιήθει ως ε�ανάληψη με �ροκαθορισμένο τεμάχιο (βλ. Vaux 1998), στα τουρκικά δεν συναντάμε σχηματισμό μόνο με ένα �ροκαθορισμένο τεμάχιο, αλλά με τρία διαφορετικά αναδι�λασιαστικά Σ, δηλ. /p, m, s/.^[5] Το λογικό ερώτημα �ου �ροκύ�τει είναι: Թοιο α�ό τα τρία θα ήταν �ροκαθορισμένο και συνδεδεμένο στην τελική υ�οδοχή ενός υ�οθετικού (Σ)ΦΣ σκελετικού �ροθήματος;�

Μία �ιθανή α�άντηση �ου θα μ�ορούσε κανείς να δώσει στην ερώτηση αυτή, είναι ότι δεν υ�άρχει μόνο ένα (Σ)ΦΣ σκελετικό �ρόθημα, αλλά τρία και ότι το τελικό Σ του καθενός είναι συνδεδεμένο με ένα Σ α�ό το σύνολο {p, m, s}. Αυτό, ωστόσο, δεν μ�ορεί να λύσει το �ρόβλημα, καθώς υ�ό τη συγκεκριμένη ο�τική, το �ώς ε�ιλέγεται το κάθε �ρόθημα α�ό τα λεξήματα μ�ορεί να εξηγηθεί μόνο υ�οστηρίζοντας �ως το κάθε �ρόθημα είναι υ�οκατηγοριο�οιημένο για κάθε λέξημα στο λεξικό (βλ. Steriade 1988, Kim 2003, Foster 1969, Yavas 1980 και Vaux 1998). Στο (15) και στην ανάλυση �ου το ακολουθεί, έχουμε ήδη �αρουσιάσει ότι μία τέτοια �ροσέγγιση (υ�οκατηγοριο�οίησης) είναι λανθασμένη.

Εναλλακτικά, θα μ�ορούσε να υ�οστηριχθεί ότι τα ανδ με τα στοιχεία α�ό το σύνολο {p, m, s} είναι αλλόμορφα και ότι η αλλομορφία αυτή εξαρτάται α�ό τη φωνημική μελωδία της βάσης, ως α�οτέλεσμα της εξάρτησής της στον κατάλογο �ροσφυμάτων της τουρκικής α�ό το φωνημικό �εριβάλλον. �στόσο, ό�ως είδαμε στο (15β), όχι μόνο το άμεσο �εριβάλλον (δηλαδή το Σ₁ της βάσης) αλλά και το Σ₂ �αίζει σημαντικό ρόλο στη ε�ιλογή του ε�αναλαμβανόμενου Σ: το Σ δεν μ�ορεί να είναι το ίδιο με το Σ₂ της βάσης.  Στη βιβλιογραφία δεν υ�άρχει συμφωνία ως �ρος το αν η ανομοίωση μεγάλης α�όστασης (long-distance dissimilation) είναι μέρος της γραμματικής -ειδικά της γραμματικής της τουρκικής- και αν το φαινόμενο αυτό εξαρτάται α�ό αρθρωτικούς �εριορισμούς, �εριορισμούς ε�εξεργασίας ή την αντίληψη (βλ. Hall 2009).

�ς εκ τούτου, �ροτείνουμε ότι το Σ �ου αναδι�λασιάζεται α�οτελεί ξεχωριστό �ρόσφυμα (ή �ιο συγκεκριμένα, �ρόθημα). Είναι η εμφάνιση του �ροθήματος και του ανδ μαζί �ου μαρκάρουν την εμφατικότητα. Το ε�αναλαβανόμενο Σ, ωστόσο, μαρκάρει και τη διαδικασία. Υ�ό την έννοια αυτή, είναι ο δείκτης αναδι�λασιασμού (δα) της δόμησης (κατά τον Hockett 1954), ό�ως το /schm/ στα αγγλικά (23) ή το /m/ στα χάλχα μογγολικά (24): 

 

(23)

a     fancy   schm-ancy   restaurant �ένα �ολύ κομψό εστιατόριο�

ένα κομψό δα-ανδ         εστιατόριο

 

(24)

talx    m-alx   �ψωμί και όλα τα σχετικά�

ψωμί  δα-ανδ        

(Χάλχα Μογγολικά, Svantesson 1997: 134 [=6])

 

O εν λόγω δείκτης είναι σημασιακά κενός� μαρκάρει μόνο τη διαδικασία. Τέτοια σημασιακά κενά στοιχεία έχουν �αρατηρηθεί και σε άλλες γλώσσες κατά την �ορεία σχηματισμού λέξεων, ειδικά των συνθέτων, �.χ.:

 

(25) κουκλ-ό-σ�ιτ-ο

 

Σύμφωνα με τη Ralli/Ράλλη (2007� 2008� 2009� 2013), το �ρώτο -ο-, �ου εμφανίζεται ανάμεσα στα δύο θέματα, στο σχηματισμό στο (25) είναι ένα σημασιακά κενό  στοιχείο, δηλ. δείκτης σύνθεσης και μαρκάρει μόνο τη διαδικασία σύνθεσης. Υ�οστηρίζουμε ότι μ�ορεί το Σ (δα), το ο�οίο συνοδεύει το ανδ, να θεωρηθεί τεχνικά �αρόμοιο με αυτό τον δείκτη σύνθεσης.^[6]

Προτείνουμε, ε�ίσης, ότι αυτό το Σ �αρουσιάζει αλλομορφία ανάμεσα στα /p/, /m/ και /s/ και ότι το υ�οκείμενο μόρφημα είναι το {P}. Υ�άρχουν δύο λόγοι γι� αυτή την ε�ιλογή� �ρώτον, το {p} είναι ο τύ�ος του λοι�ού �εριβάλλοντος, δηλ. έχει τη μεγαλύτερη συχνότητα ανάμεσα στα τρία, και, δεύτερον, σε όλα τα δείγματα �ου υ�άρχουν στα �αλιότερα τουρκικά κείμενα (7^ο-8^ο αι.), είναι �άντα /p/, Erdal 1991: ενότ. 2.23� 2004:151.

 

(26)             

kap-kara �κατάμαυρος� (και άλλα ονόματα χρωμάτων),         

t�p-t�z �εντελώς ισό�εδος� (και άλλα γεωμετρικά ε�ίθετα),    

ap-ar�g Թεντακάθαρος,   

�p-�s�n Թολύ υγιεινός�  

tup-tut� �αδιαλεί�τως�                                                                        (Erdal 2004:151)

 

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα δείγματα με τα /s/ και το /m/ εμφανίζονται �ρώτα στην ογουζική τουρκική (10^ο–11^ο αι., Mahmud al-Kashgari 11^ο αι.):^[7]

 

(27)

s�m-s��ig Թολύ γλυκός�     

t�s-t�girmi �εντελώς στρογγυλός� βλ. ε�ίσης,

t�p-t�girmi �εντελώς στρογγυλός�                                               (Erdal 1991:65–66)

 

Υ�οθέτουμε, ε�ίσης, ότι η αλλομορφία δεν ρυθμίζεται μόνο α�ό τη φωνημική μελωδία της βάσης. Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο οι �εριορισμοί στο (15) �ου καθορίζουν αν το ε�αναλαμβανόμενο Σ θα εμφανιστεί ως /p/, /m/ ή /s/, αλλά και το γεγονός ότι βρίσκονται σε συνεργασία με το Λεξικό όταν το καθορίζουν. Στη συνέχεια, θα αναλύσουμε το ε�ιχείρημα αυτό.

Οι K�l�� & Bozşahin (2013) υ�οστηρίζουν ότι οι �εριορισμοί �ου διατυ�ώνονται ως γραμμικοί φωνολογικοί κανόνες (ό�ως στο (15)), �ρέ�ει να θεωρηθούν όχι ως α�οτελεσματικοί �εριορισμοί, αλλά ως κανόνες �ου δηλώνουν γενικές τάσεις. Στο α�οτέλεσμα του �ειράματός τους, κατά το ο�οίο ζήτησαν α�ό τους �ληροφορητές να σχηματίσουν αναδι�λασιάζουσες λέξεις α�ό λεξι�λασίες ή μη-ε�ιθήματα, α�οκάλυψαν ότι στα �εριβάλλοντα ό�ου, κατά το (15), έ�ρε�ε να εμφανιστεί �.χ. μόνο το /p/, οι �ληροφορητές χρησιμο�οιούν και τα υ�όλοι�α Σ, δηλ. το /s/ και το /m/, �.χ, mammasal (�αραβίαση του 15α), f�rf�r�n, masmasal (�αραβίαση του 15β) κλ�. Το συμ�έρασμα της μελέτης τους είναι ότι η ε�ιλογή συγκεκριμένου Σ, εκτός α�ό τις τάσεις-�εριορισμούς στο (15), εξαρτάται και α�ό τη γνώση της (στατιστικής εμφάνισης της) συνύ�αρξής τους και την αντίστοιχη γνώση εμφάνισης των τελικών τεμαχίων των βάσεων. Λαμβάνοντας υ�όψη τη στατιστική εμφάνιση των συνυ�άρξεων των Σ στη γλώσσα, ο ομιλητής έχει τη τάση να ανομοιώνει το ε�αναλαμβανόμενο Σ α�ό τα Σ της βάσης, έτσι ώστε o συνδυασμός ανδ+ Σ (δα) να μη μοιάζει (ή να μοιάζει όσο το δυνατόν λιγότερο) με κά�οια υφιστάμενη βάση.

Συμφωνώντας με τα συμ�εράσματα των K�l�� & Bozşahin (2013), υ�οστηρίζουμε ότι ο συνδυασμός ανδ+δα, �ου έχει συχνή ανα�αράσταση, οδηγεί τον ομιλητή στο να το θεωρεί όχι ως �ρόθημα + �ρόθημα, αλλά ως μία ολόκληρη βάση. Ό�ως έχει υ�οστηριχθεί στη βιβλιογραφία (Ohala 1981� 1993, Myers 1997), σε αρκετές �ερι�τώσεις, η υ�ερδιόρθωση είναι ακριβώς ο λόγος �ου �ροκαλεί ανομοίωση. Η εν λόγω �ερί�τωση του αναδι�λασιαστικού Σ μ�ορεί να έχει τέτοιο κίνητρο. Σημειωτέον είναι το ότι δεν �ροκύ�τει ανάλογο �ρόβλημα στην �ερί�τωση της ε�ανάληψηςμε βάσεις �ου έχουν αρχικό Φ: σε τέτοιες �ερι�τώσεις, το Σ είναι �άντα  το /p/. Αφού το αναδι�λασιάζον είναι μόνο το αρχικό Φ, είναι �ολύ �ιθανό ότι ο ακροατής δεν  λαμβάνει αρκετό υλικό εισόδου, ώστε να αντιληφθεί τον σύνδεσμο ανδ+δα ως ξεχωριστή βάση. Αν το Σ ανομοιωθεί, ό�ως στην �ερί�τωση των βάσεων με αρχικό Σ, η �ιθανότητα για το ανδ+δα να γίνει αντιλη�τό ως ξεχωριστή βάση μ�ορεί να αυξηθεί. Μια τέτοια ανάλυση του ε�αναλαμβανόμενου Σ, α�οκαλύ�τει ότι η μορφή του συγκαθορίζεται α�ό τη φωνολογία, τη μορφολογία, αλλά και το λεξικό.^[8]

Έ�ειτα α�ό την καθιέρωση μίας ορθής ανάλυσης του μερικού αναδι�λασιασμού στα τουρκικά, στην ε�όμενη ενότητα θα εξετάσουμε δεδομένα της κα��αδοκικής και θα συζητήσουμε ότι, η ανάλυση �ου �ροτείνουμε �ιο �άνω για τα τουρκικά δε μ�ορεί να εφαρμοστεί στα συγκεκριμένα δεδομένα χωρίς κά�οιες τρο�ο�οιήσεις. Οι ε�ι�τώσεις των τρο�ο�οιήσεων για �εριβάλλοντα γλωσσικής ε�αφής θα δοθούν συνο�τικά στην ενότητα 4.

3. Μερικός Αναδι�λασιασμός στα Κα��αδοκικά

Έκτος α�ό τη γραμματική του Αλεκτορίδη (1883), στις γραμματικές των κα��αδοκικών διαλέκτων, δεν γίνεται λε�τομερής αναφορά στην ύ�αρξη ή/και την �αραγωγικότητα του φαινομένου. �στόσο, η σχετικά συχνή εμφάνιση των δειγμάτων στα γρα�τά κείμενα συνε�άγεται την ορθή υ�οστήριξη ότι το φαινόμενο ήταν �αραγωγικό στις κα��αδοκικές διαλέκτους και ειδικότερα στις νοτιοκα��αδοκικές, �ριν την ανταλλαγή. Πρέ�ει, ε�ίσης, να σημειωθεί ότι το φαινόμενο δεν εμφανίζεται �αραγωγικά στην κα��αδοκική �ου ομιλείται σήμερα στην Ελλάδα., δηλ. στα μιστιώτικα.

Συγκρίνοντας τα κα��αδοκικά �αραδείγματα στο (1)–(2)/(28)–(29), με τα αντίστοιχα �αραδείγματα α�ό τα τουρκικά δεδομένα (βλ. υ�ο-ενότητες 2.3, 2.4), μ�ορεί κανείς να �αρατηρήσει ότι η διαδικασία δεν είναι κοινή για τα δύο γλωσσικά συστήματα:

 

(28)

Βάσεις με αρχικό σύμφωνο

μάς-μαυρο                    �κατάμαυρος�       < μαύρο                                                          

λί�-λιγο                         Թολύ λίγος�       < λίγο     

κά�-καλο                      Թολύ καλός�       < καλό 

κέ�-κελες                      �όμορφος�           < κελές

μάν-μαναχο                  �ολομόναχος�        < μαναχό

�όμ-�ολυ                      Թάρα �ολύς�       < �ολύ

 

(29)

Βάσεις με αρχικό φωνήεν

ά�-ασ�ρο                      �κάτασ�ρος�        < άσ�ρο

 

Η �ρώτη διαφορά ανάμεσα στον αναδι�λασιασμό στα τουρκικά και την εμφάνισή του στα κα��αδοκικά, εντο�ίζεται στα σύνολα των Σ �ου ε�αναλμβάνονται� όταν το σύνολο στα τουρκικά �εριέχει τα /p/, /m/ και /s/, το αντίστοιχο στα κα��αδοκικά �εριέχει /p/, /m/, /s/ και /n/, βλ. μάνμαναχο. Παρατηρώντας αυτό, ο Τζιτζιλής (υ�ό εκδ.) αναφέρει ότι �ρόκειται για δύο διαφορετικά μοντέλα: ένα τουρκικό, στο ο�οίο έχουμε ε�ανάληψη της �ρώτης συλλαβής και ανά�τυξη ενός συνδετικού συμφώνου (/p/, /m/, /s/ κτλ.), �.χ. μαύρο > μάσμαυρο και ένα ελληνικό, ό�ου συναντάμε ε�ανάληψη της �ρώτης συλλαβής και του αρκτικού συμφώνου της δεύτερης, �.χ. μαναχό > μάνμαναχο (βλ. ε�ίσης Janse υ�ό έκδ.). Η δεύτερη διαφορά είναι ότι το αναδι�λασιαστικό Σ –αντίθετα με την �ερί�τωση της τουρκικής (βλ. 15β) – μ�ορεί να είναι ίδιο με το δεύτερο Σ του θέματος, �.χ. μάν-μαναχο.

Ακολουθώντας την �αρατήρηση του Τζιτζιλή (υ�. έκδ), σύμφωνα με την ο�οία αυτό �ου εμφανίζεται ξανά είναι η �ρώτη συλλαβή της βάσης, υ�οστηρίζουμε σε αυτή τη μελέτη ότι το ανδ στα κα��αδοκικά – αντίθετα με το ανδ στα τουρκικά – δεν είναι ένας σκελετός ΣΦ, αλλά ένας συλλαβικός σκελετός, σ. Αυτός μ�ορεί να σχηματιστεί ως εξής:

 

(30)

       α. ανδ       +     ma.     vro

                                             |           |                 =ma- ma.vro

                       σ                   σ          σ

                                          1      1

                                         Σ   Φ  Σ Σ Φ

 

 

 

     β. ανδ        +    a.       spro

                                            |           |                =a- a.spro

                       σ                  σ          σ

                                           |         1

                                          Φ     ΣΣΣ Φ

 

Ό�ως γίνεται κατανοητό και α�ό τα �αραδείγματα στο (30), ε�ειδή το ανδ είναι συλλαβικός σκελετός σ, κάτι το ο�οίο σημαίνει �ως το ανδ στοχεύει στην �ρώτη συλλαβή της βάσης, η εσωτερική δομή της συλλαβής, δηλ. ο αριθμός και/ή η σειρά των Φ και των Σ σε σχέση το ένα με το άλλο, δεν είναι καθορισμένοι. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η ανάλυση του ανδ α�οδεικνύει �ως οι �εριορισμοί Α΄, Β΄ και Γ΄ �ου δόθηκαν στην υ�ο-ενότητα 2.3, ισχύουν και για τα κα��αδοκικά. Εξαιτίας αυτών των �εριορισμών, αυτό �ου αναδι�λασιάζεται είναι μόνο η �ρώτη συλλαβή της βάσης. Πρέ�ει ε�ίσης ν� αναφερθεί, ότι η ανάλυση μας δε συμφωνεί α�ολύτως με την �αρατήρηση του Τζιτζιλή, ο ο�οίος �ροβαίνει σε διαχωρισμό ανάμεσα σε δύο μοντέλα: στο �ρώτο, το ανδ είναι η �ρώτη συλλαβή (�.χ. mas-ma.vro), ενώ στο δεύτερο, είναι η �ρώτη συλλαβή + το �ρώτο Σ (έμβαση;) της δεύτερης συλλαβής (�.χ. man-ma.na.xo). Κατά την ανάλυσή μας, η διαφορά αυτή �ρέ�ει να αντανακλάται όχι στο ανδ, αλλά στο Σ �ου ε�αναλαμβάνεται.

Σε γενικές γραμμές, αν αφαιρέσουμε �ροσωρινά το /n/, είναι σαφές ότι το αναδι�λασιαστικό Σ στα κα��αδοκικά είναι σχεδόν �αρόμοιο με αυτό της τουρκικής, βλ. �.χ. την ε�ιλογή του /p/ στις βάσεις με αρχικό Φ. Εν όψει της ομοιότητας αυτής, μ�ορεί να υ�οστηριχθεί ότι το Σ της κα��αδοκικής α�οτελεί ξεχωριστό �ρόθημα, ό�ως το Σ της τουρκικής, το ο�οίο μαρκάρει τη δόμηση της διαδικασίας. �στόσο, οι �αράγοντες �ου καθορίζουν τη μορφή του αναδι�λασιαστικού Σ, δηλ. αν είναι /p/, /s/, /m/ ή /n/, δεν μ�ορεί να είναι ίδιοι με αυτούς των τουρκικών. Υ�οστηρίζουμε ότι αν και το σύνολο {p, s, m} είναι δάνειο α�ό τα τουρκικά μέσω εξαγωγής α�ό τις τουρκικές αναδι�λασιάζουσες βάσεις, οι �εριορισμοί �ου καθορίζουν τα συνδυαστικά τους χαρακτηριστικά διαφέρουν α�ό αυτούς �ου είναι ενεργοί στα τουρκικά. Υ�οστηρίξαμε στην υ�ο-ενότητα 2.4, ότι η ε�ιλογή του Σ στα τουρκικά είναι �ερισσότερο μορφολεξική + φωνολογική, �αρά α�οκλειστικά φωνολογική (ή συν-φωνολογική). Η βασική ένδειξη για το ε�ιχείρημα αυτό εντο�ίζεται (α) στο γεγονός ότι το ε�αναλαμβανόμενου Σ στα κα��αδοκικά μ�ορεί να εμφανιστεί ως το ίδιο με το δεύτερο Σ της βάσης. Ε�ίσης, το να εφαρμοστεί μία ανάλυση της ε�ιλογής του Σ, �ου να στηρίζεται στη γνώση του ομιλητή ως �ρος τη στατιστική της συνύ�αρξης των Σ, αλλά και ως �ρος τη στατιστική εμφάνιση των τελικών τεμαχίων των βάσεων μίας συγκεκριμένης γλώσσας σε σχέση με μία άλλη γλώσσα με διαφορετική λεξική �ρομήθεια, είναι ήδη λανθασμένο.^[9] 

Για το λόγο αυτό, υ�οστηρίζουμε στη συγκεκριμένη μελέτη ότι η ε�ιλογή του αναδι�λασιαστικού Σ στα κα��αδοκικά βασίζεται μόνο στα φωνολογικά (ατελή) σχήματα, τα ο�οία με τη σειρά τους βασίζονται στους �εριορισμούς �ου αναλύονται στο (Γ΄). Σε �ερι�τώσεις ό�ου οι συγκεκριμένοι �εριορισμοί δε βοηθούσαν τον ομιλητή, θα εμφανίζονταν δύο �ιθανές λύσεις:

 

(α) να βασιστεί στα συνδυαστικά χαρακτηριστικά του �ιο κοντινού φωνήματος, ό�ως στο �αράδειγμα �όμ-�ολυ: Στα τουρκικά, οι ε�ιβεβαιωμένοι τύ�οι με αρχικό [p] ε�ιλέγουν �άντα το αναδι�λασιαστικό Σ [s] (αλλά βλ. ε�ίσης υ�οσημείωση (3) �αράδειγμα εξαίρεσης και ερμηνεία), �.χ. pes-pembe �σκούρο ροζ� < pembe �ροζ�, pas-parlak �ολόλαμ�ρος� < parlak �λαμ�ερός� κλ�. Το κα��αδοκικό �αράδειγμα έχει το [m] ως ε�αναλαμβανόμενο Σ και όχι το [s]. Αυτή η διαφορά εξηγείται α�ό το γεγονός ότι το [p] στα τουρκικά είναι δασυνόμενο, δηλ. [p^h]. Αν δούμε το Σ �ου εμφανίζεται στους ε�ιβεβαιωμένους τύ�ους, συγκριτικά με το μη δασυνόμενο ομόλογο του [p^h], δηλ. το [b], �αρατηρούμε ότι είναι �ολύ συχνά το [m]: �.χ. bom-boş �ολόαδειος� <boş �αδειος�, bom-bok �ολόσκατος� <bok �σκατά�, bem-beyaz �κάτασ�ρος� <beyaz �άσ�ρος� κλ�. Άρα, όταν ο ομιλητής δημιουργούσε αναδι�λασιασμό στα κα��αδοκικά α�ό τις βάσεις με αρχικό [p], �αρακολουθούσε το φωνολογικό σχήμα �ου είχε εξαγάγει α�ό τις τουρκικές βάσεις με το αρχικό [b] και όχι αυτό με το αρχικό [p^h]. Αυτό μας το δείχνει και ένα ακόμα γεγονός: αντίθετα με τα τουρκικά, το Σ₂ της βάσης στα κα��αδοκικά, φαίνεται ότι δεν διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ε�ιλογή του Σ. Παρόλο �ου �ολλές βάσεις στα τουρκικά με το αρχικό [b] ε�ιλέγουν το [m] ως αναδι�λασιαστικό Σ, οι βάσεις με αρχικό [b] �ου έχουν [l] ως Σ₂ ε�ιλέγουν �άντα το [s], �.χ. bes-belli �ολοφάνερος� <belli �φανερός�,  bos-bol <bol Թολύ φαρδύς� κλ�. Ο �εριορισμός αυτός δεν �αρατηρείται στα κα��αδοκικά, καθώς �.χ. το �ολύ ε�ιλέγει το Σ [m], δηλ. �όμ-�ολυ, ό�ως ισχύει γενικά στα τουρκικά με τις βάσεις με το αρχικό [b] και όχι το Σ [s] �ου ε�αναλαμβάνεται, δηλ. ^#�ός-�ολυ, αντίθετα με τις τουρκικές βάσεις της σειράς Σ₁=[b], Σ₂=[l].^[10] 

 

(β) να δημιουργήσει το δικό του σχήμα, σε �ερι�τώσεις ό�ου υ�άρχει η ανε�άρκεια της εισόδου α�ό τα τουρκικά. Τη λύση αυτή τη βλέ�ουμε στην �ερί�τωση  της αναδι�λασιάζουσας βάσης,  μαν-μαναχό. Το Σ [n] δεν α�αντάται στα τουρκικά και οι ε�ιβεβαιωμένοι τύ�οι με αρχικό [m] �άντα ε�ιλέγουν το Σ [s], ανεξάρτητα α�ό τα χαρακτηριστικά του Σ₂ της βάσης, �.χ. mas-mavi �σκούρο μ�λε�<mavi �μ�λε�, mes-merakl� �ολύ �ερίεργος� <merakl� Թερίεργος, �αράξενος�, mas-makul Թολύ λογικός� <makul �λογικός�, κλ�. Άρα, είναι σαφές ότι το [n] δεν α�οτελεί δάνειο α�ό τα τουρκικά, αλλά αντίθετα δημιουργήθηκε στα κα��αδοκικά. Πιστεύουμε ότι η καινοτομία αυτή �ραγματο�οιήθηκε, ε�ειδή στα τουρκικά δεν υ�άρχουν βάσεις της μορφής Σ₁=/m/, Σ₂=/n/, δηλαδή βάσεις �ου θα μ�ορούσαν να α�οτελέσουν μοντέλα, τα συνδυαστικά χαρακτηριστικά των ο�οίων θα ήταν εξαγόμενα. Σε τέτοιες �ερι�τώσεις, θεωρούμε ότι και το Σ δανείζεται α�ό τη βάση.

Η τελευταία �αρατήρηση σχετικά με την ε�ανάληψη στα κα��αδοκικά, είναι ότι αν και ο �ρωτεύων τόνος μετακινείται στην αρχική συλλαβή, δηλ, στο ανδ, η συλλαβή α�ό την ο�οία μετακινείται ο τόνος τονίζεται με δευτερεύοντα τόνο. Η ένδειξη γι� αυτή την �αρατήρηση βρίσκεται στο �αράδειγμα μάν-μαναχο �ολομόναχος�. Στο �αράδειγμα, αν και ο �ρωτεύων τόνος μετακινείται α�ό τη λήγουσα της βάσης (βλ. μαναχό) στο ανδ (ό�ως αντανακλάται και στην ορθογραφία του), �αρά το γεγονός ότι υ�άρχει ανύψωση του άτονου τελικού [o] (Dawkins 1916: 64, �64), το �αράδειγμα δεν εμφανίζεται ως ^#μάν-μαναχου [man-manaxu]. Αυτό μας δείχνει ότι εμφανίζεται ο δευτερεύων τόνος στη λήγουσα της ε�ανάληψης (δηλ. *μάν-μαναχ�). ^[11]

Συμ�ερασματικά, σε αυτή την ενότητα υ�οστηρίξαμε ότι: (α) το ανδ στα κα��αδοκικά μ�ορεί να είναι ένας σκελετός-�ρόθημα σ, �άνω στο ο�οίο συσχετίζεται η φωνημική μελωδία �ου αναδι�λασιάζεται α�ό τη βάση και (β) ότι το Σ �ου μ�ορεί να εμφανιστεί ως /p/, /m/, /s/ ή /n/ και μαρκάρει τη μορφολογική διαδικασία, ε�ιλέγεται α�ό τη βάση χρησιμο�οιώντας α�οκλειστικά φωνολογικούς �εριορισμούς. 

4. Συμ�εράσματα

Τα βασικά σημεία των ενοτήτων 2 και 3 μ�ορούν να συνοψιστούν στα εξής:

 

(α) Στον μερικό αναδι�λασιασμό, ενώ στα τουρκικά αυτό �ου ε�αναλαμβάνεται μ�ορεί να είναι κά�οιο τεμάχιο μικρότερο α�ό τη συλλαβή, στα κα��αδοκικά, τουλάχιστον βάσει των ε�ιβεβαιωμένων δειγμάτων, είναι �άντα η �ρώτη συλλαβή. 

(β) Ο αναδι�λασιαστής-�ρόσφυμα στα τουρκικά είναι ένας σκελετός-�ρόσφυμα με μορφή ΣΦ, ενώ στα κα��αδοκικά μ�ορεί να είναι ένας σκελετός-�ρόσφυμα σε μορφή σ. Και στις δύο γλώσσες, η φωνημική μελωδία ολόκληρης της βάσης ε�αναλαμβάνεται και συσχετίζεται με το σκελετό-�ρόσφυμα.

(γ) Το Σ, το ο�οίο μ�ορεί να εμφανιστεί ως /p/, /m/ και /s/ στα τουρκικά, δεν μ�ορεί να θεωρηθεί μόνο ως ε�ένθεση. Η μορφή του καθορίζεται α�ό τη στενή συνεργασία της μορφολογίας, του λεξικού και των φωνοτακτικών �εριορισμών της τουρκικής. Α�ό την άλλη μεριά, η μορφή του αναδι�λασιαστικού Σ στα κα��αδοκικά, �ου μ�ορεί να εμφανιστεί ως /p/, /m/, /s/ και /n/, καθορίζεται μόνο με βάση το φωνολογικό �εριβάλλον. Είναι ακριβώς η έλλειψη του �εριβάλλοντος στα δεδομένα εισόδου, �ου δημιούργησε ένα συγκεκριμένο Σ στα κα��αδοκικά, δηλ. το /n/.

Ό�ως δείχνουν οι διαφορές �ου α�οτυ�ώνουν το �ώς εφαρμόζουν οι δύο γλώσσες το ίδιο φαινόμενο, η κα��αδοκική δεν έχει δανειστεί εξολοκλήρου το φαινόμενο α�ό την τουρκική. Η �ερί�τωση αυτή ε�ιβεβαιώνει το �ρότυ�ο του Johanson (2002: 9), σύμφωνα με τον ο�οίο, ξένα στοιχεία – ειδικότερα τα δεσμευμένα μορφήματα – τα ο�οία δανείζεται  μία γλώσσα, την εξυ�ηρετούν μόνο ως �ρότυ�α, ενώ το υλικό �ου δανείζεται (δηλ. κώδικας, code), δεν είναι �οτέ το ίδιο με αυτό �ου συναντάμε στην γλώσσα-δότρια. Με βάση την ά�οψη αυτή, ο δανεισμός μορφολογικών στοιχείων είναι συνήθως ε�ιλεκτικός. Στον ε�ιλεκτικό δανεισμό (selective copying, Johanson 2002), μία γλώσσα δανείζεται α�ό μία άλλη μόνο κά�οια συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά (�.χ. μορφικά, συνδυαστικά, σημασιολογικά), ενός κώδικα. Στην �ερί�τωση του δανεισμού της διαδικασίας, είδαμε ότι ενώ ε�ιφανειακά το φαινόμενο είναι κοινό και στα δύο γλωσσικά συστήματα, μία λε�τομερέστερη ανάλυση α�οκαλύ�τει αρκετές διαφορές μεταξύ τους, γεγονός το ο�οίο μας οδηγεί στο συμ�έρασμα ότι η κα��αδοκική δανείστηκε το φαινόμενο μόνο ε�ιλεκτικά. Το συμ�έρασμα της �αρούσας μελέτης έχει δύο �ροβλέψεις: (α) �ριν α�οφασιστεί �οιο είναι το δάνειο στοιχείο, �ρέ�ει όχι μόνο να κριθεί αν το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται (ε�ιφανειακά) σε δύο γλώσσες ε�αφής, αλλά και να αναλυθούν ε�ι�λέον όλα τα συνδυαστικά, σημασιολογικά και μορφικά χαρακτηριστικά του ιδίου φαινομένου, ό�ως εμφανίζεται και στις δύο γλώσσες και (β) ως λογικό α�οτέλεσμα του (α), �ριν α�οφασιστεί αν μία γλώσσα έχει δανειστεί έναν συγκεκριμένο κανόνα μίας δεύτερης γλώσσας (βλ.Thomason forthcoming), θα �ρέ�ει να �ροσδιοριστούν με ακρίβεια τα σύνορά του.

Ευχαριστίες

Η μελέτη αυτή �ρωτο�αρουσιάστηκε στο 11^ο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Γλωσσολογίας (Ρόδος, 26^η-29^η  Σε�τεμβρίου 2013) στη θεματική συνεδρία με τίτλο �Γλωσσική Ε�αφή υ�ό το �ρίσμα της ελληνικής μορφολογικής �οικιλίας� και α�οτελεί μέρος μίας ευρύτερης έρευνας για το μερικό αναδι�λασιασμό στη Μικρά Ασία. Ευχαριστούμε θερμά τη διοργανώτρια της συνεδρίας αυτής, την καθ. Αγγελική Ράλλη, τον Σ�ύρο Αρμοστή καθώς και την Μαριάννα Γκιουλέκα για τις χρήσιμες �αρατηρήσεις τους. Ευχαριστούμε, ε�ίσης, θερμά την Μαριάννα Γκιουλέκα και για τις ανεκτίμητες ορθογραφικές και γραμματικές διορθώσεις της στο κείμενο.

5. Βιβλιογραφία

Aldere, J., Beckman, J., Benua, L, Gnanadesikan, A., McCarthy, J., & Urbanczyk, S. (1999). Reduplication with fixed segmentism. Linguistic Inquiry 30: 327-364.

Αλεκτορίδης, Σ.Α. (1883). Λεξιλόγιον του εν Φερτακαίνοις της Κα��αδοκίας γλωσσικού ιδιώματος, Δ.Ι.Ε.Ε. 1: 480-508.

Blevins, J. (1995).  The Syllable in Phonological Theory, In: J. Goldsmith (Ed.), Handbook of phonological theory. London: Basil Blackwell, 206-44.

Broselow, E., & J. McCarthy. (1983). A theory of internal reduplication. Linguistic Review 3: 25-98.

Clements, G.N., & S.J. Keyser. (1983). CV Phonology: A Generative Theory of the Syllable. Cambridge, MA: MIT Press.

Dawkins, R.M. (1916). Modern Greek in Asia Minor: A Study of the Dialects of Silli, Cappadocia and Pharasa, with Grammar, Texts, Translation and Glossary. Cambridge: CUP.

Demircan, �. (1987). Emphatic reduplication in Turkish. In: H. Boeschoten, & L. Verhoeven (Eds.), Studies on Modern Turkish: Proceedings of the Third Conference on Turkish Linguistics. Tilburg: Tilburg University Press, 24-41.

Δημελά, Ελεονώρα Δ. (2010). Η Προθηματο�οίηση στις Νεοελληνικές Διαλέκτους. Συγχρονική και Διαχρονική Προσέγγιση. Διδακτορική Διατριβή, Πανε�ιστήμιο Πατρών.

Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, Vol.I. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.

Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden: Brill.

Foster, J. (1969). On Some Phonological Rules in Turkish, PhD Thesis, University of Illinois.

Φωστέρης, Δ., & Ι.Ι. Κεσίσογλου. 1950. Λεξιλόγιο του Αραβανί. Αθήνα: Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών.

Goldsmith, J. (1976). An overview of Autosegmental Phonology. Linguistic Analysis 2: 23-68.

G�ksel, A., & C. Kerslake. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge.

Hatipoğlu, V. (1973). Pekiştirme ve Kurallar�. Ankara: T�rk Dil Kurumu Tan�tma Yay�nlar�.

Hall, N. (2009). [r]-dissimilation in American English, ms, California State University, Long Beach, CA.

Hockett, C.F. (1954). Two models of grammatical description. Word 10: 210-234.

Ingria, R. (1980). Compensatory Lengthening as a Metrical Phenomenon. Linguistic Inquiry 11, 465-496.

Inkelas, S., & C. Zoll. (2005). Reduplication: Doubling in morphology. Cambridge: CUP.

Janse, M. (υ�ό έκδ.). Η κα��αδοκική διάλεκτος. Στο: Χρ. Τζιτζιλής. Ελληνικές Διάλεκτοι. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σ�ουδών.

Johanson, L. (2002). Structural Factors in Turkic Language Contacts. Richmond: Curzon.

Kelepir, M. (2000). To be or not to be faithful. In: A. G�ksel, & C. Kerslake (Eds.), Studies on Turkish and Turkic Languages. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 11-18.

Κεσίσογλου, Ι.Ι. (1951). Το γλωσσικό ιδίωμα του Ουλαγάτς. Αθήνα: Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών.

K�l��, �., & C. Bozşahin. (2013). Selection of linker type in emphatic reduplication: Speaker�s intuition meets corpus statistics. Paper presented at the 35th Annual Meeting of Cognitive Science Society (COGSCI 2013), Berlin, Germany.

Kim, H.-S. (2003). The full-to-partial reduction in Korean and Turkish reduplication. Linguistic Research 26: 121-148.

Κρινό�ουλος, Σ. 1899. Τα Φερτάκαινα. Υ�ο Εθνολογικήν και Φιλολογικήν Έ�οψιν Εξεταζόμενα. Αθήνα: ΔΗΜ ΦΕΞΗ.

Κυρανούδης, Π. (2009). Μορφολογία των Τουρκικών Δανείων της Ελληνικής γλώσσας. Θεσσαλονική: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σ�ουδών.

Marantz, A. (1982). Re Reduplication. Linguistic Inquiry 13: 435-481.

Marantz, A. (1987). Phonologically induced bracketing paradoxes in full morpheme reduplication. Proceedings of WCCFL 6: 203-211.

Matras, J. (forthcoming). Why is the borrowing of inflectional morphology dis-preferred? In: N. Amiridze, P. Arkadiev, F. Gardani (Eds.), Borrowed Morphology. Berlin: De Gruyter.

McCarthy, J. (1979). Formal Problems in Semitic Phonology and Morphology, PhD Thesis. MIT, Cambridge, MA.

McCarthy, J. (1981). A prosodic theory of nonconcetanive morphology. Linguistic Inquiry 12: 373-348.

McCarthy, J., & A. Prince. (1986). Prosodic Morphology. Technical Report #32, Rutgers Center for Cognitive Science.

Myers, S. (1997). Expressing phonetic naturalness in phonology. In: R. Iggy (Ed.), Derivations and Constraints in Phonology. Oxford: Clarendon Press, 125-52.

Nespor, M. (1999). Φωνολογία. (Προσαρμογή στα Ελληνικά Α. Ράλλη). Αθήνα: Πατάκης.

Ohala, J. (1981). The listener as a source of sound change. In: C. Masek, R. Hendrick, & M.F. Miller (Eds.), Papers from the Parasession on Language and Behavior, CLS, 179-203.

Ohala, J. (1993). The phonetics of sound change. In: C. Jones (Ed.), Historical Linguistics: Problems and Perspectives. London: Longman, 237-278.

Ralli, A. (2013). Compounding in Modern Greek. Dordrecht: Springer.

Ralli, A. (2010). Compounding versus Derivation. In: S. Scalise and I. Vogel (Eds.), Cross Disciplinary Issues in Compounding. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins, 57-74.

Ralli, A. (2009). I.E. Hellenic: Modern Greek. In: R. Lieber, & P. Štekauer (Eds.), The Oxford Handbook of Compounding. Oxford: Oxford University Press, 453-463.

Ralli, A. (2008). Compound markers and parametric variation. Language Typology and Universals (STUF) 61: 19-38.

Ράλλη, Α. (2007). Η Σύνθεση Λέξεων: Διαγλωσσική �ροσέγγιση. Αθήνα: Πατάκης.

Ράλλη, Α. (2005). Μορφολογία. Αθήνα: Πατάκης.

Sezer, E. (1981). On non-final stress in Turkish. Journal of Turkish Studies 5: 61-69.

Southern, M. (2005). Contagious Couplings: Transmission of Expressives in Yiddish Echo Phrases. Westport, CT/London: Praeger.

Steriade, D. (1988). Reduplication and syllable transfer in Sanskrit and elsewhere. Phonology 5: 73-155.

Svantesson, J-O. (1997). Reduplication in Mongolian phonology. Phonum  5: 133-136.

Thomason, S. G. (forthcoming). Can rules be borrowed? In: R.M. Zavala, & T. Smith-Stark (Eds.), A Festschrift for Terry Kaufman.

Tzitzilis, Christos. (in preparation). On the so called Anatolian Greek.

Vaux, B. (1998). The Phonology of Armenian. Oxford: Clarendon Press.

W�lchli, B. (2005). Co-compounds and Natural Coordination. NY: OUP.

Wedel, A. (1999). Turkish Emphatic Reduplication. Ms., UC, Santa Cruz.

Yavas, M. (1980). Borrowing and Its Implications for Turkish Phonology, PhD Thesis. University of Kansas.

Yip, M. (1982). Reduplication and CV skeleta in Chinese secret languages. Linguistic Inquiry 13: 637-662.

Yip, M. (1995). Repetition and its Avoidance: The Case of Javanese. ROA.